Bo'lim: D harfiga oid tarixga oid ensiklopedik atamalar

Dema (yunoncha demoi)-Qadimgi Attikada hududiy okrug, miloddan avvalgi VI asrdan asosiy xo’jalik, diniy, siyosiy va ma’muriy birlik. Klisfen islohotlari (miloddan avvalgi 509 yil) bo’yicha Dema filaning tarkibiy qismiga aylangan. Demalar … Read More

Dekuriya (lotincha decuria)-Qadimgi Rimda 10 kishidan tashkil topgan har qanday bo’linma. Eng qadimgi davrlardan patritsiyalar, senatorlar va boshqalar Dekuriyalarga bo’lingan. Suvoriylarning 3 ta Dekuriyasi qo’shinda turmani tashkil qilgan, u dekurion … Read More

Dekurion (lotincha decuriones, curiales)-1) Qadimgi Rimda: 1) dekuriya a’zosi, asosan, qo’shin tarkibidagi suvoriylar dekuriyalari boshlig’i; 2) mahalliy o’zini o’zi boshqarish kengashi (kurial) a’zosi. Miloddan avvalgi IV asrda Dekurionlar provintsiyalarda shaxsiy … Read More

Dekretliyalar (kechki lotincha decretalia, lotincha decretum-farmon, qaror so’zidan)-Rim papalarining maktub shaklidagi qarorlari. Entsiklikalardan farqli o’laroq, Dekretliyalar aniq shaxsga yo’llangan maktub sifatida rasmiylashtirilgan va papaga shaxsiy masaladagi savollarga javob hisoblangan. Dastlabki … Read More

Dekada (yunoncha dekas-o’nlik)-o’n kunlik vaqt. Qadimgi Misrda vaqt o’lchov birligi. Fransiyada XVIII asr oxirida, Buyuk fransuz burjua inqilobi davrida, hafta o’rnida qo’llanilgan.

Dekret (lotincha decretum-qaror)-huquqiy hujjat, hokimiyat organi yoki mansabbor shaxs qarori. Qadimgi Rimda hokimiyatning kollegial organi, xususan, senat, shuningdek, pretorning sudlov masalalari bo’yicha qarorlari Dekret deb nomlangan. Imperiya davrida imperator farmonlari … Read More

Dekabristlar (ruscha)-1810 yil 2-yarmi – 1820 yillar 1-yarmida rus dvoryanlaridan iborat markaziy hokimiyatga muxolif harakat qatnashchilari, birinchi marta chor samoderjaviyesiga qarshi qurolli qo’zg’olon ko’targanlar (1825 yil 14 dekabr). Nomi o’sha … Read More

Dey (turkcha dayi-ayni ma’nosi tog’a)-1) Usmonli turk saltanatining yanichar qo’shinlarida zobitlik darajasi; 2) yanichar zobitlar kengashi tomonidan umrbod saylanadigan Jazoir hokimi (1671 yildan to 1830 yilgacha, ya’ni Jazoirni Fransiya bosib … Read More

Dedichi (chexcha)-XI-XV asrlarda ota-bobosidan meros qilib yer olgan chex dehqoni. Dastlab erkin hisoblangan Dedichilar asta-sekin feodallarga qaram bo’la borganlar, shunga qaramay, yerga egalikni saqlab qolganlar. XVI-XVII asrlarda ular ikkinchi marta … Read More

Degrezlik (forscha so’zidan), Cho’yangarlik-1) cho’yan eritib, undan turli buyumlar quyish kasbi. O’zbekiston hududida qadimdan cho’yandan urush qurollari, hunarmandlik, qishloq xo’jaligi va ro’zg’or buyumlar (masalan, qozon) yasalgan. Cho’yan buyumlar zaxda zanglab, … Read More