Geobotanika

Geobotanika (Geo… va bota- Nika) — er yuzida o’simlik jamoala- rining muhit b-n bog’liq holda joy- lanishini, tarkibini va taqsimlanish qonuniyatlarini urganadigan fan. U fitosenologiya, ekologiya va o’simliklar geografiyasi bo’limlardan iborat. Fi- tosenologiya tarixiy taraqqiyot jarayo- nida muayyan tashqi muhitga moslashgan usimliklar tuplamini o’zaro va muhit b-n chambarchas boglangan holda o’rganadi. Shunday qilib, tashqi muhit o’simlik ja- moasiga va o’z navbatida o’simlik jamoa- si tashqi muhitga ta’sir ko’rsatadi. Mac, o’simliklar tuproqsan ozuqa moddalari va suv olib, o’sish va rivojlanishga sarf- laydi, o’simliklarning qurib qolgan qoldiqlari tuproqqa tushib, uni organic moddalarga yoki har xil tuzlarga boyita- Di. Jamoani tashkil qilgan usimliklar o’rtasidagi murakkab bog’lanishni tashqi muhit (yorug’lik, namlik, havo, ozuqa moddalar) siz tasavvur etib bo’lmaydi. O’simliklar jamoasi bir tur yoki bir necha tur o’simlikdan tarkib topadi va har xil pog’onalarni hosil qiladi. Buni O’zbekiston tog’laridagi yong’oqzorlarda ham ko’rish mumkin: yuqoridagi birinchi pog’onani yong’oq daraxti, undan pastki ik- kinchi pog’onani olma va do’lana, uchinchi pog’onani ra’nogul kabi butalar, pastki to’rtinchi pog’onani esa o’tlar tashkil eta- Di. O’simliklar jamoasida hukmronlik qiluvchi (ko’p uchrovchi) o’simlikka (tur- ga) dominant (ustun turuvchi), boshqa o’simliklar (turlar)ga yo’ldosh usimli- klar deyiladi. Bir xil dominant va unga yuldosh turlarga ega bo’lgan usimliklar jamoasi assosiasiyani hosil qiladi. Turlicha muhitda o’sadigan, faqat yul- dosh turlari b-n farqlanadigan asso- iiasiyalar usimliklar formasiyasiga birlashadi. G.ning eng yuqori birligi usimliklar tipi — bir-biriga o’xshash formasiyalarni o’z ichiga oladi.