Irtish

Irtish — Qozog’iston va RF dagi dare, ob daryosining chap irmog’i. Uz. 4248 km, havzasining mayd. 1643 ming km2. Mongoliya Oltoyi tog’laridan (Xi- toyda) boshlanib, Zaysan ko’liga kuy- ilguncha kora I. deb ataladi. I. yuqori oqimida ham tekislikdan, ham tog’lar orasidan oqadi. Ust-Kamenogorsk GES va Buxtarma GES kurilishi munosabati b-n Daryo ust-Kamenogorsk sh. gacha yirik suv omboriga aylanib qolgan; Buxtarma suv ombori tarkibiga Zaysan ko’li ham kiradi. Ust-Kamenogorsqdan quyida I. vodiysi kengayadi. Shu qismida I. ga va uning suv omborlariga o’ngdan kal- jir, Kurchum, Narim, Buxtarma, ul-ba, Uba daryolari, chapdan Qizilsuv, charda- ryolari quyiladi. Semipalatin-SKdan quyida I. dashtdan oqadi. Bu erda o’ngda Om, chapda ishim, Tobol kabi irmokla- ri bor. I. qor, muz va yomg’ir suvlardan to’yinadi. O’rtacha suv sar-Fi Tobol- SKda 2150m3/sek. Yuqori oqimida no- yabr oxirida, quyilish erida noyabr bo- shida muz. b-n qoplanib, apr. da muzdan bo’shaydi. I. dan Qarag’anda sh. gacha uz. 451 km kanal qurilgan. I. da baliqturi ko’p. Quyilish joyidan 3784 km maso- FAda kema qatnaydi. I. bo’yida ust- Kamenogorsk, Semipalatinsk, Pavlodar, Omsk, Tobolsk, Xantimansiysk sh. lari joylashgan. Mahmud Koshg’ariyning «De- Vonu lug’otit turk» asarida I. nomi (vo- diy nomi sifatida) «er-tish» shaklida berilgan.