Bo'lim: X harfi

Xinolin, 2, 3 benzopiridin, C9H7N — geterosiklik birikma; o’ziga xos hidli rangsiz sutokdik. Molekulyar modda 129,15. Qaynash temperaturasi 238°; suvda oz, spirt va efirda yaxshi eriydi. Xinolin — kuchsiz asos, … Read More

Xina daraxtchasi (Lawsonia inermis) — Derbendoshlar oilasiga mansub issiqsevar buta. Yovvoyi holda Afrikaning sharqida, Madagaskar orolida, Osiyoning tropik orollarida o’sadi. Shimoliy Afrika, Hindiston, Eron, Ozarbayjon, Kichik Osiyo va Arabistonda manzarali … Read More

Ximerasimonlar, ximeralar (Chimaeriformes) — baliqlarning bir turkumi. 3 oilaga mansub 30 turi ma’lum. Tanasining uzunligi 60 santimetrdan 2 metrgacha. Urg’ochisi erkagidan yirikroq. Birinchi orqa suzgichi oldidagi tikanlari suzgichlar bilan birga … Read More

Ximenes (Jimenez) Xuan Ramon (1881.24.12, Moger 1958.29.5, San-Xuan, Puertoriko) — ispan shoiri. Ispan modernizmi boshlovchilaridan. Dastlabki she’riy to’plami — «binafsha hidi» (1900). «Qofiyalar» (1902), «g’amgin kuylar» (1903), «olis bog’lar» (1904), … Read More

Ximachalpradesh Hindiston shtati. Maydoni 55,7 ming km2. Aholisi 6 million kishi (2001). Ma’muriy markazi — Simla shahri. Relefi tog’li bo’lib, Himolay tog’larining Janubiy g’arbiy qismida, Satlaj, Bias, Ravi daryolarining boshlanish … Read More

Xill (Hill) Archibald Vivien (1886.26.9, Bristol, Angliya — 1977.3.6, Kembrij) — ingliz fiziologi; London Qirollik jamiyati a’zosi (1918 yildan; 1935-45 yil sekretar), Kembrij universitetini tugatgan (1907); shu universitetda fizik kimyodan … Read More

Xizr, Hazrati Xizr, Xizr buva — Islom rivoyatlaridagi shaxs, taqvodor inson. Xizr Qur’onda tilga olinmagan, lekin ulamolar Qur’onda «Allohning quli» nomi bilan tilga olingan shaxsni Xizr deb talqin qiladilar. Xizrga … Read More

Xilvatiy (taxallusi; asl ismi Mulla Yo’ldosh To’raboy o’g’li) (1858— hozirgi Namangan viloyati Uychi tumani Jiydakapa qishlog’i — 1921) — shoir. Namangandagi Azizxo’ja madrasasida mudarris va bosh mudarris bo’lgan. O’zbek va … Read More

Xiks (Hicks) Ser jon Richard (1904.8.4, Uorik 1989) ingliz iqtisodchisi. Oksford universitetida o’qigan (1922-26), Londondagi iqtisodiyot maktabida dars berdi (1926-1935). Manchester (1938-46) va Oksford (1952-65) universitetlari professor. O’z asarlarida iqtisodiy … Read More

Xizmat mansabini suiiste’mol qilish — boshqaruv tartibiga qarshi jinoyatlardan biri; mansabdor shaxstsht mansab vakolati, amalidan o’z manfaati yo’lida foydalanishi. Mansab vakolati mansabdor shaxsning tashkiliy-boshqaruv yoki ma’muriy xo’jalik vakolatlari bilan belgilanadi. … Read More