DENITRIFIKATSIYA

DENITRIFIKATSIYA (de… nitrogenium — azot va faclo — qilaman) — nitratlarning denitrifikasiyalovchi bakteriyalar tomonidan molekulyar azotgacha kaytarilishi jarayoni. Bunda tuproqdagi nitrat, nitrit, ammiak va amin birikmalar bakteriyalar ta’sirida parchalanib, ulardagi azot gaz holidagi molekulyar azotga aylanadi, nitrifikasiyaga qaramaqarshi jarayon. Denitrifikatsiyani birinchi marta frantsuz olimlari E. Gayon va G. Dyupetilar aniqlagan. Bakteriyalar nitratlarni kaytarish uchun zarur bo’lgan energiyani organik moddalar (uglevodlar, spirtlar, organik kislotalar) ning oksidlanishi natijasida oladilar, nitratlardagi kislorod esa elektron va vodorodning aktseptori hisoblanadi. Shuningdek, oltin-gugurt yoki molekulyar vodorod oksidlanishida nitratlarni tiklovchi denitrifikasiyalovchi bakteriyalarning ayrim bir turlari ham bor. 1 gramm tuproqda o’n va yuz ming denitrifikasiyalovchi bakteriyalar mavjud bo’ladi. Lekin tuproqda Denitrifikatsiya jarayoni faol yuz berishi uchun nitratlarning yetarli mikdori va oson parchalanadigan azotsiz organik moddalar, optimal reaktsiya (rn 7,0—8,2), harorat 25-30°S va eng muhimi — anaerob sharoitlar bo’lishi kerak. Shu sababli Denitrifikatsiya sernam, havo yomon almashadigan tuproqlarda yaxshi kechadi. Denitrifikatsiya tuproqda azot birikmalarining kamayib ketishiga olib keladi va qishloq xo’jalik ishlab chiqarishiga zarar keltiradi. Yerni yumshatish Denitrifikatsiyani susaytiradi. Abdukarim Zikiryoyev.