Petrofizika

Petrofizika — tog’jinslari fizik xossalarini ularning mineral tarkibi, strukturasi va paydo bulish tarixi b-n bog’liqligini o’rganuvchi fan. P. geofizik tadqiqotlar negizida vujudga kelib, qattiq jins fizika-si, tajribaviy petrografiya va mineralo- giya, muhandislik geologiyasi va textoni- ka, foydali kazilmalar ta’limoti b-n uzviy bog’liq holda rivojlandi. «P.» tushunchasini fanga nemis geofizigi F. Fyorlix kiritgan. P. tog’jinslari Xu- susiyatlarini bevosita dala sharoitla- rida petrografik me-todlar, geofizik va kosmofizik tad-qiqotlar, shuning- dek, lab. usullari yordamida aniklaydi. Tadqiqotlar natijasida olingan Mate- riallar xossalariga ko’ra tasniflanadi, tog’jinslari xossalarini o’rganish na- tijasi petrografik tasniflar, Petro- grafik xarita va kesmalar ko’rinishida ifo-dalanadi. Aniqlanayotgan paramet- rga ko’ra, petrotezlik, petromagnitlik, petrozichlik va b. xaritalar tuziladi; buning natijasida alohida r-nlarning petrofizik tasnifi aniklanadi. Tog’ jinslarining petrofizik xususiyatlari Er po’sti turli qismlarining rivojla- nish tarixi b-n bog’liq bo’ladi. Tog’jin- slari fizik xususiyatlariga ularning kimyoviy mineral tarkibi va tuzilishi kanchalik ta’sir etishini o’rganib, tog’ jinslarining fizik Pa-rametrlarini mineral tarkibiga kura aniklash mum- kin. Petrofizik tad-qiqotlarda tog’ jinslari anizotro-piyasi hodisasiga alohida ahamiyat beriladi. P. alohida tog’jinslarining fizik xususiyatlari haqidagi ma’lumotlardan foydalanib, konkret termodinamik sha- roitlarni aniklaydi va tog’jinslari xususiyatlarini yuqori bosim va t-ra ta’sirida o’rganish imkoniyatini beradi. Bunday dastlabki tadqiqotlar 1950-y. larda AQSh olimlari tomonidan olib borildi va keyin boshqa mamlakatlarda rivojlantirildi. O’zbekistonda 1960-y.lar o’rtalarida O’zbekiston FA Geologiya va geofizi- ka in-ti olimlari I.H.Hamroboev, E.Is-kandarov, A.Musaevlar tog’jin- Slarining petrofizik xususiyatlarini fizik-mexanik modellash ustida i.t. ishlari olib bordilar. P. rudali jin- slar uyumini topish hamda tog’jinsla- ri Ge-nezisi va seysmik xrdisalarni aniqlash maqsadida er pustining chuqur qatlamlarini o’rganish b-n bog’liq holda alohida ahamiyat kasb etmoqda.